Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng trên là do công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh, sinh viên vẫn chưa được các cấp, các ngành quan tâm đúng mức; sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình, xã hội còn thiếu đồng bộ, chặt chẽ. Công tác chỉ đạo, hướng dẫn, đôn đốc, kiểm tra, xử lý vi phạm chưa sâu sát, quyết liệt; chưa phát huy tốt vai trò của cán bộ, nhà giáo, học sinh, sinh viên, phụ huynh, các tổ chức, đoàn thể chính trị, xã hội và chính quyền địa phương trong quản lý các nhà trường, vẫn còn một số thầy, cô giáo chưa thực sự là làm gương về đạo đức, lối sống; nội dung và phương pháp giáo dục đạo đức, lối sống chậm đổi mới, chưa phù hợp với thực tiễn. Mặt trái của nền kinh tế thị trường; hành vi bạo lực học xuất hiện ngày càng nhiều trong đời sống xã hội, trên phim ảnh, internet, sách báo… đã tác động trực tiếp đến sự hình thành nhân cách, đạo đức, lối sống của học sinh, sinh viên.

Để khắc phục những hạn chế nêu trên, thực hiện chủ trương “dạy chữ” đi đôi với “dạy người”  theo tinh thần Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo và Kết luận số 51-KL/TW ngày 30/5/2019 của Ban Bí thư về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW nói trên, ngày 04/12/2019 Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 31/CT-TTg về tăng cường giáo dục, lối sống cho học sinh, sinh viên. Thủ tướng Chính phủ yêu cầu:

1. Bộ Giáo dục và Đào tạo:

Tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh, sinh viên thông qua các hoạt động giáo dục, đào tạo và trải nghiệm. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin; khuyến khích cán bộ, nhà giáo, học sinh, sinh viên xây dựng các bài giảng, video clip, hình ảnh, bài viết về giáo dục đạo đức, lối sống phù hợp với từng cấp học, trình độ đào tạo; Hướng dẫn học sinh thực hiện 5 Điều Bác Hồ dạy phù hợp với lứa tuổi; Tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức nghề nghiệp, lối sống văn hóa cho học sinh, sinh viên gắn với việc thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; Xây dựng và nhân rộng mô hình tốt, điển hình tiêu biểu trong giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh, sinh viên; Chỉ đạo thực hiện nghiêm túc các quy định pháp luật về xây dựng trường học an toàn, lành mạnh, thân thiện; các đề án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt về giáo dục đạo đức, lối sống; xây dựng văn hóa trường học; tổng kết Đề án “Tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên, thiếu niên và nhi đồng giai đoạn 2015 - 2020”; Tổ chức thực hiện có nền nếp hoạt động chào cờ, hát Quốc ca; thể dục giữa giờ; lao động, vệ sinh trường, lớp; tổ chức tốt các hoạt động đền ơn đáp nghĩa, tình nguyện vì cộng đồng; Nâng cao chất lượng, hiệu quả của hoạt động tư vấn học đường; từng bước tiến tới chuyên nghiệp hóa hoạt động trợ giúp, tư vấn tâm lý học đường tại các cơ sở giáo dục; Tiếp tục rà soát đổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy môn học giáo dục đạo đức, các môn học chính khóa và các hoạt động giáo dục khác có liên quan; các cơ sở đào tạo giáo viên chú trọng đổi mới nội dung, chương trình đào tạo giáo viên về đạo đức nhà giáo; Tăng cường vai trò, trách nhiệm của Hiệu trưởng, giáo viên chủ nhiệm, cố vấn học tập, giáo viên tư vấn tâm lý, cán bộ Đoàn, Hội, Đội, giáo viên các bộ môn; Phát huy vai trò và trách nhiệm nêu gương của cán bộ quản lý, nhà giáo về đạo đức, lối sống, không dạy thêm, học thêm trái quy định; Đổi mới phương pháp đánh giá đạo đức, khen thưởng, kỷ luật đối với học sinh, sinh viên; Triển khai các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả công tác phối hợp giữa nhà trường, gia đình, xã hội trong hoạt động giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh, sinh viên; Tổ chức kiểm tra, giám sát, đánh giá công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh, sinh viên; chỉ đạo xử lý kịp thời, nghiêm minh các trường hợp vi phạm đạo đức, lối sống.

2. Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương:

Tăng cường công tác quản lý và chịu trách nhiệm về công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh, sinh viên thuộc phạm vi quản lý; Bảo đảm môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện, phòng chống bạo lực học đường; Xem xét bố trí nhân viên làm công tác tư vấn tâm lý trong trường phổ thông phù hợp điều kiện thực tiễn của địa phương và bảo đảm không làm tăng biên chế; Tạo điều kiện để phát huy hiệu quả các thiết chế văn hoá hiện có phục vụ nhu cầu luyện tập thể dục thể thao, vui chơi, giải trí lành mạnh của học sinh, sinh viên. Ưu tiên bố trí nguồn lực thực hiện các đề án, chương trình liên quan đến giáo dục đạo đức, lối sống; Tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm đạo đức, lối sống theo quy định.

3. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội: Tăng cường kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện chính sách pháp luật về bảo vệ trẻ em; Tổ chức thực hiện tốt các giải pháp tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

4. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch: Đẩy mạnh công tác vận động, tuyên truyền, giáo dục đạo đức, lối sống, nếp sống văn hóa trong gia đình, trách nhiệm của cha mẹ, ông bà trong giáo dục đạo đức, lối sống cho con cháu; nâng cao chất lượng danh hiệu Gia đình văn hoá trong Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá”; Chỉ đạo tăng cường sử dụng hiệu quả các thiết chế văn hóa, thể thao ở địa phương, cộng đồng dân cư để phục vụ nhu cầu sinh hoạt văn hoá lành mạnh của học sinh, sinh viên.

5. Bộ Thông tin và Truyền thông:

Tăng cường công tác chỉ đạo và quản lý nhà nước đối với các cơ quan báo chí, đẩy mạnh triển khai hiệu quả các biện pháp tuyên truyền các tấm gương người tốt, việc tốt trong học sinh, sinh viên; lan tỏa các giá trị tốt đẹp, đồng thời phê phán những hành vi lệch chuẩn về đạo đức, lối sống. Xử lý theo quy định của pháp luật các tổ chức, cá nhân tuyên truyền các hành vi, lối sống tiêu cực, không lành mạnh.

6. Bộ Công an: Đẩy mạnh các biện pháp đảm bảo an ninh, trật tự xã hội, đặc biệt là khu vực xung quanh trường học; phối hợp với ngành Giáo dục trong phòng, chống, xử lý tình trạng bạo lực học đường, tệ nạn xã hội và các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến học sinh, sinh viên.

7. Bộ Tài chính: Chủ trì, phối hợp với các Bộ, cơ quan, địa phương có liên quan cân đối, bố trí kinh phí thực hiện các nhiệm vụ của các đề án, chương trình về giáo dục đạo đức, lối sống được cấp có thẩm quyền phê duyệt theo phân cấp ngân sách nhà nước.

8. Đề nghị:

- Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành, địa phương, nhà trường tăng cường tuyên truyền, vận động hội viên, đoàn viên và toàn xã hội tích cực tham gia công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh, sinh viên. Tổ chức triển khai hiệu quả cao Cuộc vận động “Ông bà, cha mẹ mẫu mực, con cháu hiếu thảo, chăm ngoan, nền nếp” ở các địa phương trên toàn quốc.

- Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tăng cường chỉ đạo tiếp tục đổi mới phương thức, mô hình hoạt động; phát động các phong trào thi đua, phong trào hành động cách mạng trong đội viên, đoàn viên, học sinh, sinh viên; phát huy vai trò, trách nhiệm của tổ chức và đội ngũ cán bộ Đoàn, Hội, Đội trong giáo dục đạo đức, lối sống đảm bảo chất lượng, hiệu quả, thiết thực, tạo sự lan tỏa rộng rãi trong học sinh, sinh viên và toàn xã hội.

- Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam vận động hội viên tăng cường giáo dục đạo đức trong gia đình; đẩy mạnh Cuộc vận động “Xây dựng gia đình 5 không 3 sạch”.

- Hội Khuyến học Việt Nam tiếp tục phối hợp với ngành Giáo dục đẩy mạnh giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh, sinh viên qua các hoạt động khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập.